scorecardresearch

കേരളത്തിലെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റുകളെ നിരീക്ഷിക്കാൻ കൈകോർത്ത് ഇന്ത്യൻ സർക്കാരും ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്റലിജൻസും സിഐഎയും

ശീതയുദ്ധകാലത്ത് ഇന്ത്യയുമായുള്ള പാശ്ചാത്യ ഇന്റലിജൻസ് ഇടപെടലുകളുടെ സഹകരണത്തെക്കുറിച്ച് ബ്രിട്ടീഷ് ഗവൺമെന്റ് രേഖകൾ സുപ്രധാന വെളിച്ചം വീശുന്നു.

ശീതയുദ്ധകാലത്ത് ഇന്ത്യയുമായുള്ള പാശ്ചാത്യ ഇന്റലിജൻസ് ഇടപെടലുകളുടെ സഹകരണത്തെക്കുറിച്ച് ബ്രിട്ടീഷ് ഗവൺമെന്റ് രേഖകൾ സുപ്രധാന വെളിച്ചം വീശുന്നു.

author-image
WebDesk
New Update
communist party

(Source: Wikipedia)

ജൂണിൽ, ബ്രിട്ടീഷ് യുദ്ധവിമാനം എഫ് 35ബി അപ്രതീക്ഷിതമായി കേരളത്തിൽ എത്തി. അറബിക്കടലില്‍ ഇന്ത്യൻ നാവികസേനയുമായി സംയുക്ത പരിശീലനത്തിൽ പങ്കെടുക്കുന്നതിനിടെ എച്ച്എംഎസ് പ്രിൻസ് ഓഫ് വെയ്‌‌ൽസ് കപ്പലിൽ നിന്നു പറന്നുയർന്ന വിമാനം മോശം കാലാവസ്ഥ കാരണം തിരിച്ചിറങ്ങാനാകാത്ത സാഹചര്യത്തിലാണ് തിരുവനന്തപുരം വിമാനത്താവളത്തിൽ ലാൻഡ് ചെയ്തത്. ഒറ്റരാത്രികൊണ്ട് ഈ യുദ്ധവിമാനം മാധ്യമങ്ങളിൽ വലിയ ശ്രദ്ധ പിടിച്ചുപറ്റി. എൻജിനീയറിങ് തകരാർ കാരണം വിമാനത്തിന് ആഴ്ചകളോളം തിരുവനന്തപുരത്ത് കിടക്കേണ്ടി വന്നു. 

Advertisment

115 മില്യൺ ഡോളർ വിലമതിക്കുന്ന അത്യാധുനിക യുദ്ധവിമാനം ഇന്ത്യൻ മണ്ണിൽ കിടക്കുന്നത് പൊതുജനങ്ങളിലും കൗതുകം വർധിപ്പിച്ചു. എന്നാൽ, ന്യൂഡൽഹിയിലെ ബ്രിട്ടന്റെ ഹൈക്കമ്മീഷനും ഇന്ത്യയുടെ പ്രതിരോധ മന്ത്രാലയവും ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് യാതൊരു അഭിപ്രായവും പറയേണ്ടതില്ലെന്ന ഉറച്ച നിലപാട് സ്വീകരിച്ചു. കേരളത്തിൽ യുകെയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട രഹസ്യം മറയ്ക്കാൻ ഇന്ത്യാ-ബ്രിട്ടൻ സർക്കാരുകൾ ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിച്ച ആദ്യ സംഭവമല്ല ഇത്.

1957-ൽ, കേരളത്തിലെ നിയമസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടി ഓഫ് ഇന്ത്യ (സിപിഐ) വിജയം നേടിയപ്പോൾ ബ്രിട്ടനിലെയും അമേരിക്കയിലെയും ഭരണകൂടങ്ങൾ നിരാശയോടെയാണ് പ്രതികരിച്ചത്. ശീതയുദ്ധം മുറുകി നിന്ന സമയത്ത്, ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ ജനാധിപത്യപരമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് സർക്കാർ ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ അധികാരത്തിൽ വന്നത് വാഷിങ്ടണിലും വൈറ്റ്ഹാളിലും ഞെട്ടലുണ്ടാക്കി.

കേരളത്തിലെ സിപിഐയുടെ ശക്തമായ സാന്നിധ്യം തകർക്കാൻ, കോൺഗ്രസ് സർക്കാരുമായി ചേർന്ന് കേന്ദ്ര ഇന്റലിജൻസ് ഏജൻസി (സിഐഎ) നടത്തിയ രഹസ്യ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ചരിത്രകാരന്മാർ മുമ്പ് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. വാഷിങ്ടണിലെ ഇന്ത്യൻ എംബസി സൗത്ത് ബ്ലോക്കിൽ തിരിച്ചെത്തിയപ്പോൾ, വെടിയുണ്ടയ്ക്ക് പകരം ബാലറ്റ് പെട്ടിയിലൂടെ അധികാരം പിടിച്ചെടുത്തുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയിലെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റുകൾ പുതിയ വഴിത്തിരിവ് സൃഷ്ടിച്ചത് കണ്ട് യുഎസ് സ്റ്റേറ്റ് ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് അമ്പരന്നു. സിപിഐയുടെ വിജയം മനസ് കൊണ്ട് ഉൾക്കൊള്ളാൻ അമേരിക്ക തയ്യാറായിരുന്നില്ല.

Advertisment

Also Read: ട്രംപ് നിർമ്മിക്കുന്ന പുതിയ അമേരിക്കൻ സാമ്രാജ്യം

സിപിഐയെ അധികാരത്തിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കാൻ കേരളത്തിലെ കോൺഗ്രസിനോ ഡൽഹിയിലെ കേന്ദ്രം ഭരിക്കുന്ന കോൺഗ്രസ് സർക്കാരിനോ യാതൊരുവിധ പദ്ധതിയുമില്ലെന്ന് മനസിലാക്കിയ വാഷിങ്ടണിലെ ഐസൻഹോവർ ഭരണകൂടം, കേരളത്തിലെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് ഭരണം അവസാനിപ്പിക്കാൻ ഒരു രഹസ്യ ഓപ്പറേഷൻ നടത്താൻ സിഐഎയോട് നിർദേശിച്ചു.

1957 നും 1959 നും ഇടയിൽ, കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി ഉദ്യോഗസ്ഥരിലൂടെയും അയൽ സംസ്ഥാനമായ മഹാരാഷ്ട്രയിലെ എസ്.കെ.പാട്ടീൽ ഉൾപ്പെടെയുള്ള കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് വിരുദ്ധ തൊഴിലാളി നേതാക്കളിലൂടെയും രഹസ്യമായി ഫണ്ട് എത്തിച്ചുകൊണ്ട്, സിഐഎ കേരളത്തിൽ വ്യാവസായിക അസ്വസ്ഥതകളും രാഷ്ട്രീയ കോളിളക്കങ്ങളും സൃഷ്ടിച്ചു. 1959 ജൂലൈയിൽ ഇന്ത്യൻ പ്രസിഡന്റ് പുറപ്പെടുവിച്ച ഒരു എക്സിക്യൂട്ടീവ് ഉത്തരവ് പ്രകാരം സിപിഐ സർക്കാരിനെ അധികാരത്തിൽ നിന്ന് പിരിച്ചുവിട്ടു.

കേരളത്തിലെ പ്രാദേശിക കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് ഗ്രൂപ്പുകൾക്ക് സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ ധനസഹായം നൽകുന്നുണ്ടെന്നതിന് ശക്തമായ തെളിവുകൾ തന്റെ എംബസിയുടെ കൈവശമുണ്ടെന്ന് ചൂണ്ടിക്കാട്ടിയാണ് ഇന്ത്യയിലെ യുഎസ് അംബാസഡർ എൽസ്വർത്ത് ബങ്കർ സിഐഎ രഹസ്യ നടപടിയെ ന്യായീകരിച്ചത്. 1945 മുതൽ അമേരിക്ക ലോകത്തിലെ മറ്റിടങ്ങളിൽ ചെയ്തതുപോലെ, ഇന്ത്യയിൽ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റുകൾ ജനാധിപത്യത്തെ അട്ടിമറിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നതായി മനസിലാക്കിയപ്പോൾ വാഷിങ്ടൺ സഹായത്തിനാണ് എത്തിയതെന്ന് ബങ്കർ ന്യായീകരിച്ചു.

ഇന്ത്യയിലെ സിഐഎയുടെ സ്വന്തം പ്രവർത്തനങ്ങളെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള വ്യാപകമായ പൊതുജന സംശയവും ആശങ്കയും കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, സിഐഎയുമായി രഹസ്യമായി പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിയുടെ സന്നദ്ധത, കേരളത്തിലെ സിപിഐ ഒരു സോവിയറ്റ് പാവയായി പ്രവർത്തിക്കുമെന്ന അവരുടെ ഉത്കണ്ഠയുടെ പ്രതിഫലനമായിരുന്നു. 1957 ഏപ്രിലിൽ, ഇന്റലിജൻസ് ബ്യൂറോ മേധാവി ബി എൻ മുള്ളിക്, ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ജവഹർലാൽ നെഹ്‌റുവിന് ഒരു ഇന്റലിജൻസ് റിപ്പോർട്ട് സമർപ്പിച്ചു. അതിൽ സിപിഐ പൊളിറ്റ് ബ്യൂറോയിലെ മുതിർന്ന അംഗങ്ങൾ കേരളത്തിൽ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് സർക്കാർ എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കണമെന്ന് സോവിയറ്റുകളുമായി കൂടിയാലോചിക്കാൻ മോസ്കോ സന്ദർശിക്കാൻ പദ്ധതിയിടുന്നുണ്ടെന്ന് സൂചിപ്പിച്ചിരുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളിൽ ബാഹ്യ ഇടപെടലുകൾ ഉണ്ടാകുമെന്ന ആശങ്കയിൽ, നെഹ്‌റു സോവിയറ്റ് അംബാസഡർ മിഖായേൽ മെൻഷിക്കോവിനെ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയത്തിലേക്ക് വിളിപ്പിക്കുകയും കേരളത്തിൽ ഇടപെടുന്നതിനെതിരെ മോസ്കോയ്ക്ക് മുന്നറിയിപ്പ് നൽകുകയും ചെയ്തു.

Also Read: ഇന്ത്യൻ ജനാധിപത്യത്തിന് ഇനിയൊരു രാജീവ് കുമാറിനെ കൂടെ ഉൾക്കൊള്ളാനാകില്ല

കേരളത്തിൽ ബ്രിട്ടന്റെ രഹസ്യ ഇടപെടലിനെക്കുറിച്ച് ഇതുവരെ വളരെക്കുറച്ചേ അറിയൂ. ലണ്ടനിലെ മാൻ-ഓൺ-ദി-സ്പോട്ടായ ബ്രിട്ടീഷ് ഹൈക്കമ്മീഷണർ മാൽക്കം മക്ഡൊണാൾഡ്, സിപിഐയെക്കുറിച്ചുള്ള തന്റെ അമേരിക്കൻ സഹപ്രവർത്തകന്റെ ഉത്കണ്ഠകൾ പങ്കുവച്ചിരുന്നു. വെല്ലുവിളിയില്ലാതെ തുടർന്നാൽ കമ്മ്യൂണിസത്തിന്റെ നേട്ടങ്ങൾ പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നതിനും കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിക്ക് തടയാൻ കഴിയാത്ത ഒരു രാഷ്ട്രീയ ചലനം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും സിപിഐ സംസ്ഥാനത്തെ ഒരു ആഗോള ഷോപ്പ് വിൻഡോയായി ഉപയോഗിക്കുമെന്ന് മുതിർന്ന ബ്രിട്ടീഷ് നയതന്ത്രജ്ഞൻ തറപ്പിച്ചുപറഞ്ഞു.

മക്ഡൊണാൾഡിന്റെ വാക്കുകളെ തുടർന്ന് വൈറ്റ്ഹാൾ ഒരു സമാന്തര ബ്രിട്ടീഷ് സ്പെഷ്യൽ പൊളിറ്റിക്കൽ ആക്ഷൻ അഥവാ രഹസ്യ ഓപ്പറേഷൻ ആരംഭിച്ചു. അമേരിക്കൻ രഹസ്യ പ്രവർത്തനത്തോടൊപ്പം പ്രവർത്തിക്കുകയും സിപിഐയെ തകർക്കാൻ സമാനമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. "ഇന്ത്യയിലെ കമ്മ്യൂണിസം" എന്ന വിഷയത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ബ്രിട്ടീഷ് കാബിനറ്റ് ഓഫീസ് പരമ്പരയുടെ ഭാഗമായ ലണ്ടനിലെ യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡം നാഷണൽ ആർക്കൈവ്സിൽ അടുത്തിടെ പുറത്തിറങ്ങിയ രേഖകൾ, ഹാരോൾഡ് മാക്മില്ലന്റെ കൺസർവേറ്റീവ് സർക്കാർ ഇന്ത്യൻ ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയത്തിൽ എങ്ങനെ സജീവമായും രഹസ്യമായും ഇടപെട്ടുവെന്ന് വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് രഹസ്യാന്വേഷണ ഇന്റലിജൻസ് സർവീസ് (MI6), യുകെ സെക്യൂരിറ്റി സർവീസ് (MI5), ഇന്ത്യയുടെ ഇന്റലിജൻസ് ബ്യൂറോ (IB) എന്നിവ തമ്മിലുള്ള സഹകരണം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ബ്രിട്ടീഷ് പദ്ധതി, മുതിർന്ന കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി ഉദ്യോഗസ്ഥരെയും ഇന്ത്യൻ ട്രേഡ് യൂണിയൻ നേതാക്കളെയും യുണൈറ്റഡ് കിങ്ഡത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചു. യുകെയിൽ എത്തിക്കഴിഞ്ഞാൽ, ഇന്ത്യക്കാർക്ക് കമ്മ്യൂണിസത്തിന്റെ അപകടങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിപ്പിക്കുകയും, തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ പോരാടുന്നതിനും കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് എതിർപ്പിനെതിരെ യൂണിയനുകൾ നടത്തുന്നതിനുമുള്ള രഹസ്യ രീതികളിൽ പരിശീലനം നൽകുകയും ചെയ്യണമായിരുന്നു.

1958-ൽ, ബി.എൻ.മുള്ളിക്കിൽ നിന്ന് ബ്രിട്ടീഷുകാർക്ക് സംയുക്ത പ്രവർത്തനത്തിന് പച്ചക്കൊടി ലഭിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെയും ഇന്ത്യയുടെ പ്രധാനമന്ത്രി ജവഹർലാൽ നെഹ്‌റുവിന്റെയും രാഷ്ട്രീയ അംഗീകാരം നേടിയെടുക്കുക എന്നത് മറ്റൊരു കാര്യമായിരുന്നു. തന്റെ പ്രൈവറ്റ് സെക്രട്ടറി എം.ഒ.മത്തായി വഴി നെഹ്‌റുവിനെ നേരിട്ട് സമീപിക്കുന്നത് വളരെ അപകടകരമാണെന്ന് ബ്രിട്ടീഷുകാർ കരുതി. പകരം, കേരളത്തിൽ സിപിഐയെ ലക്ഷ്യം വച്ചുള്ള ഒരു സഹകരണ രഹസ്യ പ്രവർത്തനത്തിന് ഇന്ത്യൻ സർക്കാരിന്റെ പിന്തുണ നേടുന്നതിനായി കോമൺ‌വെൽത്ത് സെക്രട്ടറി ലോർഡ് ഹോമിനെ ഒരു രഹസ്യ ദൗത്യത്തിനായി ന്യൂഡൽഹിയിലേക്ക് അയച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ ആഭ്യന്തര മന്ത്രി ഗോവിന്ദ് വല്ലഭ് പന്ത്, കേന്ദ്ര ധനകാര്യ മന്ത്രി മൊറാർജി ദേശായി, നെഹ്‌റു എന്നിവരെ കണ്ട ശേഷം, പന്തും ദേശായിയും ഉറച്ച നിലപാടാണ് സ്വീകരിക്കുന്നതെന്ന് ലോർഡ് ഹോം ലണ്ടനിലേക്ക് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തു. എന്നാൽ, നെഹ്‌റുവിന് അത്ര ആവേശം തോന്നിയില്ല. എന്നിരുന്നാലും, ചില പ്രത്യേക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ബ്രിട്ടീഷ് രഹസ്യാന്വേഷണ വിഭാഗത്തിന്റെ സഹായം തേടാൻ ഇന്ത്യൻ സർക്കാരിന് കഴിയുന്നത് ഉപയോഗപ്രദമാകുമെന്ന് ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി സമ്മതിച്ചു. ബ്രിട്ടന്റെ കാബിനറ്റ് സെക്രട്ടറി സർ നോർമൻ ബ്രൂക്ക് ഇതിനെ സന്തോഷത്തോടെ പ്രതികരിച്ചു. ലോർഡ് ഹോമിന്റെ ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള രഹസ്യ ദൗത്യം ഒരു വിജയമായി കണക്കാക്കപ്പെട്ടു. ബ്രൂക്കിന്റെ വിധിന്യായത്തിൽ, മാക്മില്ലന്റെ സർക്കാരിന് ഇതിലും മികച്ച ഫലം പ്രതീക്ഷിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല.

ബ്രിട്ടീഷ് ഇടപെടലിനെത്തുടർന്ന് കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് വിരുദ്ധ ഇന്റലിജൻസ് പ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് പന്ത് പുതിയൊരു പ്രചോദനം നൽകിയതായി ബി എൻ മുള്ളിക് പിന്നീട് എംഐ5 ഡയറക്ടർ ജനറൽ റോജർ ഹോളിസിനോട് സ്ഥിരീകരിച്ചു. ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ ട്രേഡ് യൂണിയൻ കോൺഗ്രസിലേക്ക് സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ നുഴഞ്ഞുകയറാൻ ആഭ്യന്തരമന്ത്രി അനുമതി നൽകിയതായി ഹോളിസിന് വിവരം ലഭിച്ചു. പന്തിന്റെ ആക്ടിവിസത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ, ഹോളിസും മുള്ളിക്കും ചേർന്ന് ഒരു പദ്ധതി രൂപീകരിച്ചു. അതനുസരിച്ച്, ആദ്യം ആസൂത്രണം ചെയ്തതുപോലെ ഇന്ത്യൻ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥരെയും രാഷ്ട്രീയ സംഘാടകരെയും ലണ്ടനിലേക്ക് കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് വിരുദ്ധ പ്രബോധനത്തിനും പ്രവർത്തന പരിശീലനത്തിനുമായി MI5 ന്റെ മേൽനോട്ടത്തിൽ അയച്ചു. എംഐ5 ആന്റി-സബ്‌വേർഷൻ കോഴ്‌സിൽ നിന്ന് ബിരുദം നേടിയ ഇന്ത്യൻ ബിരുദധാരികളെ പിന്നീട് ദക്ഷിണേന്ത്യയിലേക്ക് തിരിച്ചയച്ചു, അവിടെ അവർ തങ്ങളുടെ കഴിവുകൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തി.

Also Read: ബിജെപിക്ക് പുതിയ സാധ്യതകളുടെ രാഷ്ട്രീയ പദാവലി നൽകിയ ആം ആദ്മി

ഇന്ത്യയുടെ രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു നിർണായക നിമിഷത്തിൽ, ഇന്ത്യയിൽ വൈറ്റ്ഹാളിന്റെ രഹസ്യ പ്രവർത്തനങ്ങളിലെ നിഴൽ ഇടപെടലിനെക്കുറിച്ചുള്ള സുപ്രധാന വിവരങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷ് സർക്കാർ രേഖകൾ വെളിപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ശീതയുദ്ധകാലത്ത് ഇന്ത്യയുമായുള്ള പാശ്ചാത്യ ഇന്റലിജൻസ് ഇടപെടലുകളുടെ സവിശേഷതയായിരുന്ന സഹകരണത്തിന്റെയും മത്സരത്തിന്റെയും സങ്കീർണ്ണമായ സംവിധാനത്തിലേക്ക് അവ വെളിച്ചം വീശുന്നു. ഇന്ത്യ, അമേരിക്ക, കാനഡ എന്നീ രാജ്യങ്ങളുമായി ഉൾപ്പെട്ട സമീപകാല ഇന്റലിജൻസ് വെളിപ്പെടുത്തലുകൾ കാണിക്കുന്നത് പോലെ, പ്രായോഗിക സുരക്ഷാ പരിഗണനകൾ ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയ അനിവാര്യതകളുമായി കൂട്ടിമുട്ടിയേക്കാം.

ലണ്ടനിലെ കിങ്സ് കോളേജിൽ ഇന്റലിജൻസ് പഠനത്തിൽ ലക്ചററാണ് ലേഖകനായ പോൾ മക്ഗാർ. ദി കോൾഡ് വാർ ഇൻ സൗത്ത് ഏഷ്യ: ബ്രിട്ടൻ, ദി യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ആൻഡ് ദി ഇന്ത്യൻ സബ്കോണ്ടിനെന്റ്, 1945-1965 (കേംബ്രിഡ്ജ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2013), സ്പൈയിംഗ് ഇൻ സൗത്ത് ഏഷ്യ: ബ്രിട്ടൻ, ദി യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ് ആൻഡ് ഇന്ത്യാസ് സീക്രട്ട് കോൾഡ് വാർ (കേംബ്രിഡ്ജ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2024) എന്നീ രണ്ട് മോണോഗ്രാഫുകളുടെ രചയിതാവാണ്.

Read More: എച്ച്-1ബി വിരോധാഭാസം: മസ്തിഷ്ക ചോർച്ചയെ 'ആഗോള വിജയം' ആയി ആഘോഷിക്കുന്നത് ഇന്ത്യ അവസാനിപ്പിക്കണം

Communist Party Of India

Stay updated with the latest news headlines and all the latest Lifestyle news. Download Indian Express Malayalam App - Android or iOS.

Follow us: